Bewust zijn van wat je leuk en niet leuk vindt betekent niet dat die voorkeuren bewust gekozen zijn
Denk eens aan iets zo eenvoudigs als wat je graag eet. Is dat een beslissing die je uit vrije wil maakt? In werkelijkheid meestal stop je simpelweg wat eten in je mond, en reageert je onderbewuste brein op de smaak met positieve of negatieve gevoelens. Als de gevoelens positief zijn, bedenk je een logische verklaring voor waarom je lekker vindt wat je net hebt gegeten. Zo krijg je de valse indruk dat het een bewuste keuze is wat je graag eet.
Je kunt ook omgekeerd denken. Als wat we graag eten echt een bewuste keuze zou zijn, zouden we zonder moeite kunnen besluiten dat vanaf morgen de smaak van zeewier onze favoriete smaak wordt. We zouden simpelweg alle landbouw kunnen stopzetten en al het landbouwgrond terug kunnen geven aan de natuur. We zouden eenvoudig een lijst kunnen maken van gezonde en milieuvriendelijke voedingsmiddelen en besluiten die het liefst te eten, waardoor we binnen enkele jaren een veel betere en gezondere wereld zouden kunnen creëren.
Waarom kunnen we niet gewoon beginnen met alles leuk te vinden wat we moeten doen om ons leven gemakkelijker te maken?
Het is ook niet ons bewustzijn dat primair bepaalt wat we wel of niet leuk vinden om te doen. Als dat wel zo was, zouden we simpelweg kunnen besluiten om te houden van alles wat we niet leuk vinden, maar wel moeten doen. Iedereen zou zichzelf dan zeer productief kunnen maken en tevreden kunnen zijn over zijn werk, ongeacht wat het is. We zouden ook moeiteloos al onze slechte gewoonten kunnen vervangen door goede en zouden allemaal van de ene op de andere dag perfecte mensen kunnen worden.
In werkelijkheid heeft ons onderbewuste limbische brein de primaire controle over wat we willen
De reden dat mensen niet simpelweg kunnen besluiten wat ze wel of niet leuk vinden, is dat ons onderbewuste emotionele brein normaal gesproken deze beslissingen maakt. Het bewuste analytische brein helpt meestal alleen om te krijgen waar het onderbewuste naar verlangt en om te vermijden wat het niet prettig of eng vindt.
Het belangrijkste deel van het emotionele brein is het gebied dat bekendstaat als het limbisch brein. Dit gebied controleert de meeste mechanismen van geluk en stress. Het maakt je gemotiveerd of ongemotiveerd om dingen te doen en regelt je gevoelens van aantrekking of afkeer.
Gelukkig is het mogelijk om je onderbewuste ervan te overtuigen om je anders te laten voelen
Je kunt je onderbewuste voorstellen hoe het zou zijn als je voorkeuren anders waren. Op die manier kun je je onderbewuste geleidelijk overtuigen om dingen anders te ervaren. Je kunt ook experimenteren met eten dat je niet lekker vindt en stap voor stap leren er bewust van te genieten. Je kunt ook je onderbewuste overtuigen om anders te voelen over activiteiten die je niet leuk vindt, maar niet kunt vermijden. Zo kun je zelfs leren je er goed bij te voelen wanneer je ze doet.
Het hangt uiteindelijk af van de overtuigingskracht van ons bewuste brein hoeveel echte vrije wil wij hebben in ons leven. Je kunt leven in de illusie van vrije wil, terwijl je volledig gedreven wordt door de verlangens en afkeer van je onderbewuste. Maar je kunt je emotionele brein ook trainen om steeds meer de leiding van je hoger bewustzijn te volgen. Zo krijg je meer vrijheid om bewust je eigen keuzes te bepalen.
In werkelijkheid betekenen bewuste keuzes meestal slechts het volgen van andere onderbewuste verlangens
Er is nog een klein probleem met je vrije wil. De wens om jezelf te bevrijden van het gedreven worden door je onderbewuste brein en om iemand te worden die geleid wordt door een hoger bewustzijn, is in feite ook gedreven door een onderbewust verlangen.
Als sociaal zoogdier is je brein geprogrammeerd om te streven naar het worden van een beter en slimmer mens. De onderliggende reden hiervoor is dat je, door jezelf te verbeteren, meer waardering kunt krijgen van medemensen. Meer waardering binnen je groep vergroot je overlevingskansen. Wanneer je dus een beeld creëert van een ideale, meer bewuste versie van jezelf, is dit fundamenteel gebaseerd op een onderbewust verlangen om een beter mens te worden en de positieve gevoelens te ervaren die gepaard gaan met meer sociale erkenning. Vanuit het perspectief van je onderbewuste is zelfwaardering gelijk aan waardering door anderen.
Vrije wil is niet iets wat je wel of niet hebt, maar een vaardigheid die je kunt ontwikkelen op verschillende niveaus
Sommige wetenschappers en filosofen beweren dat volledig vrije wil, die niet gebaseerd is op onderbewuste verlangens, niet kan bestaan, en dat mensen daarom helemaal geen vrije wil hebben. Dergelijke conclusies lijken logisch. Echter, als je vrije wil niet definieert als iets wat je wel of niet hebt, maar als de mogelijkheid om je voorkeuren, afkeer, verlangens en angsten niet direct te volgen, maar ze bewust te onderzoeken, erover na te denken en meer verfijnde beslissingen te nemen, dan bereik je een veel hoger niveau van vrijheid in je keuzes. In plaats van te concluderen dat er geen vrije wil is, kun je vrije wil beter zien als een vaardigheid die mensen tot verschillende niveaus kunnen ontwikkelen, en dit is precies hoe het werkt.